ونک

 ونک شهری است در بخش مرکزی شهرستان سمیرم استان اصفهان ایران.اسناد و مدارکی دال بر این موضوم می باشد که اقوام اولیه ساکن در این شهربه تهران مهاجرت کرده و نام ونک تهران نیز بر گرفته از این شهر می باشد.مردم این شهر افراد خونگرم و با پشتکاری هستند که در طول تاریخ چند صد ساله این شهر افتخارات شگرف راکسب کرده اند.یکی از بارزترین خصلت مردم این شهر تصعب خاصیست که نسبت به زادگاه خود دارند.شهر ونك در 190 كيلومتري اصفهان و در 33 كيلومتري شهرستان قراردارد داراي آب و هواي معتدل كوهستاني مي باشد.

 جاهاي ديدني اين شهر عبارت از:

 1- امامزاده زيدبن علي در 17 كيلومتري جاده ونك به سميرم 2- امامزاده معصومه خاتون در 2 كيلومتري غرب شهر 3- چشمه ناز ونك و منطقه شمس آباد 4- سد كمانه 5- مناطق ديدني ديگر كه شامل مناطق كشاورزي مي باشد عبارت از 1- عقدك 2- سرتنگ 4- چمه 5- نخودان 6- حنا علي شاه 7- جسور 8- مندك و سهران 9- و اطراف خود شهر نام شهر به قولي برگرفته شده از گونه درختان جنگلي فراوان بنام ون (ون زار) مي باشد كه در نهايت به ونك تبديل گرديده است . در لغت نامه مرحوم دهخدا وكتاب فرهنگ معين عنوان روستائي با بيش از سه هزار سكنه از توابع شهرستان سميرم، استان اصفهان آمده است با وجود سنگ نوشته ها وسابقه تاريخي، دلالت بر قدمتي تا يكهزار سال پيش را دارا مي باشد . مدارک مکتوب به شرح زیر می باشد :

 1- درده ونک تهران که بخشی از مردمش از شهر ونک بدانجا مهاجرت نموده اند. امامزاده ای به نام آسید قاضی الصابر ونکی مدفون است که در سال 555 ه.ق وفات یافته است. با احتساب حداقل سن برای امامزاده قدمت ونک تهران حدود 900 سال است و لذا قدمت شهر ونک بالای 900 سال می باشد. 2- از قدیمی ترین گورستان عمومی ونک که حدود 50 سال پیش تخریب و در محل آن مدرسۀ سمیه تأسیس شده است هیچ گونه مدرکی در دسترس نیست. اما در گورستان شرقی ونک پس از چند ساعت بررسی و تحقیق به سنگ قبری دست یافتیم که 564 سال قدمت دارد. متن نوشتۀ سنگ قبر به صورت تصویر و ترکیب خود آن در زیر آمده است : الله محمد علی هذا القبر مرحوم [م] الشهید الارحمته الله بی بی بنت محمد در تاریخ ماه رجب سنه احد ستین ثمانیه [کذا] (سال 861 هجری قمری) متأسفانه اکثر کتابهای قدیمی ونک را چند سال پیش عتیقه خران شیرازی به یغما بردند و تعداد اندکی هم که احتمالاً موجود است در پستوها (انبارها) در تاریکی مطلق با گرد و خاک و نم و رطوبت دست و پنجه نرم می کنند. موقعیت جغرافیایی ونک شهر ونک با مختصات 51 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 32 دقیقه عرض شمالی، در جنوب غربی استان اصفهان و در دامنه ی ارتفاعات زاگرس مرکزی قرار گرفته است. فاصله ی ونک تاشهر اصفهان، از طریق شهرهای سمیرم و شهرضا حدود 190 کیلومتر است. ونک و حومه ی آن از شمال به شهرستان بروجن، از جنوب به شهرستان یاسوج، از شرق به شهرستان سمیرم و از غرب به شهرستان لردگان با مساحت 500 کیلومتر مربع محدود می گردد. شهر ونک را می توان یکی از مراکز غنی گردشگری به حساب آورد. دلیل آن را هم وجود هوای بسیار مطبوع در فصل بهار و تابستان دانست که به دور از دود و دم و ساختمانهای شهرهای بزرگ بوده و منظره های طبیعی و بی نظیر خود را حفظ کرده است. دلیل دیگر را می توان، ارتفاع مناسب این منطقه از سطح دریا دانست و همچنین کوهها و چشمه های بیشماری که آن را احاطه کرده است. آب و هوایی همانند مناطق شمالی کشور، ولی در مرکز ایران زمین. در فصل پاییز و زمستان نیز منظره های کم نظیری شکل می گیرد که چشم و روح هر بیننده ای را باز و شاد می نماید. وجود مقبره های دو امامزاده، قدمگاه خواجه خضر، مناظر زیبای چشمه ناز، سد کمانه، دره قاش با چشمه و آبشار کوچک، تنگ امامزاده عقدک، چشمه های مزرعه ی چمه، چشمه های جسور و اسفراهان، مزرعه شمس آباد محل تلاقی دو رودخانه ی شمس آباد و گندمان، از صفحات زیبای این مجموعه است. شهرداری شهر ونک سعی کرده است که با فراهم کردن امکانات اولیه (از جمله راهسازی های جدید، مناطق اسکان و . . . ) برای گردشگران و سرمایه گذاران محترم، علاوه بر جلب رضایت خاطر ایشان، سهولت در دسترسی به مناطق مختلف این منطقه ی بی نظیر را فراهم آورد. آب و هوا و طبیعت زمین با عنایت به موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن ونک و مزارع آن در دامنۀ سلسله جبال زاگرس، آب و هوای این منطقه متنوع و معتدل می باشد. مزارعی که در ارتفاعات بالاتر واقع شده اند دارای هوای سردتر و آنهایی که در کف دره ها هستند هوای گرمتری دارند. شهر ونک و مزارع شمس آباد، تنگده (تنگدم)، حنادر و کشتنگان از نقاط گرمتر و مزارع نخودان، کمانه، چمه، اسفراهان و جسور از مناطق سردتر هستند. در نقاطی از دالانکوه و کوه بالا که نسا هستند در بیشتر سالها غیر از سالهای خسکسالی، برف هر سال، برف سال پیش را می بیند. در سالهای قبل از ورود یخ و یخچال به ونک، در گرمای تابستان، مردم مشتری برف یخچال های کوه بالا بودند؛ عده ای برفها را با اره می بریدند و مقداری از گیاه چویل را (برای عطر خوب آن) کنارش می گذاشتند و بر چهارپا حمل می کردند، آنان زمان رفت و برگشت را طوری تنظیم می کردند که بتوانند حدود ساعت 11 صبح قبل از شدت یافتن گرمای تابستان برف سرد را به بازار بیاورند و به فروش برسانند. آنهایی که در تابستان برف و شیره خورده اند و همچنین کشاورزانی که در مزارع حنادر و کشتگان در گرمای تابستان گندم درو کرده اند بیشتر از دیگران خنکی آن برفها را در ذایقۀ خود حساس می کنند. با توجه به کشاورزی بودن منطقه، نیاز به نصب دستگاههای هواشناسی در چند نقطۀ منطقه احساس می شود. انتظار می رود ادارۀ کل هواشناسی استان از بذل هر نوع مساعدت به این منطقۀ محروم دریغ نورزد. پستی و بلندی مرتفع ترین نقطۀ منطقه کوه دارمه است و پس از آن کوه بالا (بین مزارع کمانه و اسفراهان)، کوه دالان با ارتفاع 3300 متر، کوه اشینه و کوه سیاه به ترتیب خودنمایی می کنند. کم ارتفاع ترین (پست ترین) نقطۀ حومۀ ونک از سطح دریا مزارع شمس آباد و تنگده (تنگدم) می باشد. سعی بر آن داشتیم تا با به دست آوردن یک دستگاه جی پی اس ارتفاع نقاط مختلف منطقه را از سطح دریا مشخص کنیم که متأسفانه موفق نشدیم، امیدواریم در فرصتهای بعدی به این مهم دست یابیم. (دستگاه جی پی اس قادر است ضمن برقراری ارتباط با سه ماهواره از هفت ماهوارۀ موجود در فضا موقعیت جغرافیایی، طول و عرض و ارتفاع از سطح دریا، هر نقطه از کرۀ زمین را با دقت زیاد محاسبه کند و نشان دهد. پوشش گیاهی منطقه چون پا بر خاک ونک گذاشتید از صخره ها، زمین های مزروعی و باغ ها که بگذرید منطقه را پوشیده از گیاهان وحشی اعم از بوته و درخت خواهید یافت. در بهاران شکوفه ها و گل ها در این سفره گسترده نعم الهی با طراوت و زیبایی هر چه تمامتر خود را به تماشای چشم های مشتاق می سپارند. نخست درختان این منطقه به شما معرفی می شود. انجیر، بادام، بتک، بلوط، بنیو، بید (شامل بیدمشک، بید مجنون، بید معمولی، جربید که در بافت سبد به کار می رود)، پسته (به صورت محدود)، بنه- ون (پسته کوهی)، تاک، تبریزی، تربک، تیدره (تمشک)، توت، چنار، زردآلو، زربک (زرشک)، سیب (شامل گلاب بهاره، گلدان یا زرد، سیب رد یا قرمز، سیب محلی و …) سپیدار، شن، صنوبر، قژ، کژدرنگ، کل خنگ، کلک (زالزالک)، کی کم، کنده خیش، گردو، گویج (کویج) گینه همان گون است و چندین نوع متنوع دارد از آن جمله کتیرا، گزانگبین، گاوی، بزی، داری، کپی، گیلاس، رز (مو)، وهل (در مورد این درخت در جایی دیگر توضیحات بیشتر داده خواهد شد) هلو، هرزن (ارژن)، لیلی سور. منایع آبی شهر ونک آب آشامیدنی و کشاورزی ونک و مزارع آن از سه طریق تأمین می گردد : 1- چشمه ها 2- قنوات 3- رودخانه ها چشمه ها در محدودۀ ونک بیشتر از یکصد چشمۀ کوچک و بزرگ جاری است که در خشکسالی ها تعداد زیادی از آنها کم آب یا به کلی خشک می گردند. اسامی چشمه ها به ترتیب الفبا به شرح زیر است : چشمه آقا (دشتک)، چشمه اندوقون (اندوقون)، چشمه امینی (عقدک)، چشمه اوگر(سرتنگ)، چشمه اوسه(چمه)، چشمه اسدالله (پی تل سرتنگ)، چشمه امامزاده معصومه (در صحن امامزاده)، چشمه الخاس (ماز هرزندون)، چشمه اسمی خان (مندک)، چشمه باغ گنجی (دالان)، چشمه بی کس (اسفراهان)، چشمه بید(دره بی چزی)، چشمه بیدهاشم (دره بی چزی)، چشمه بید (کمانه)، چشمه بنیویی (تنگ دالان)، چشمه بنیویی (تنگ سولجان)، چشمه باغ کاله پشتی (دره باغ کاله پشتی)، چشمه پینه زار(سهران)، چشمه پی تل(سرتنگ)، چشمه پس کوهک(سرتنگ)، چشمه پیازی(دالان)، چشمه تک او (دالان)، چشمه تاکی (تنگ دالان)، چشمه تنگ شرنا(دالان)، چشمه توه بچول (دشتک اسفراهان)، چشمه تنگوله (چمه)، چشمه تنگوله(چک زار)، چشمه تنگ اشکفت (نخودان)، چشمه تو رودخونه (پرچکون)، چشمه تنگ امامزاده عقدک (عقدک)، چشمه تنگ درپوله (جسور)، چشمه تلگن (تلگن)، چشمه جاغ جاغ (حنا علیشاه)، چشمه چاتی (پای گردنه سهران)، چشمه حنا علیشاه (حنای علیشاه)، گیاهان دارویی منطقه در این بخش گیاهان دارویی شناخته شده منطقه را به شما معرفی کرده و برابر بررسی های انجام شده چگونگی استفاده از آنها را توضیح می دهیم. متأسفانه اطلاعات مکتوب قدمای ونک به دست نیامد اگرچه اکثر صاحبنظران، بر آنند که در ونک کتابی از زمان مرحوم کربلایی خسرو بزرگ و محمدخان جراح وجود داشته و مورد استفاده قرار می گرفته است، لذا اطلاعاتی که تقدیم شما می شود از نوع تجربی و سینه به سینه می باشد که امید است جوانان علاقمند منطقه و همچنین دیگر متخصصان از این اطلاعات مختصر بهره جسته و در راه تأمین سلامت مردم گام های موثری بردارند و این گیاهان جایگزین مناسبی برای داروهایی شیمیایی شوند. پس از مطالعه این قسمت که مردم ونک تجربه کرده اند، نظر شما را به اسامی گیاهان دارویی که آقای دکتر صفایی جمع آوری کرده اند جلب می کنم: آندشت: این گیاه در کوه رگ اسپید می روید و بادبر (بادشکن) است. مزه تند شبیه پیاز دارد و بوته اش شبیه لیزک است. اوشون ترکی: این گیاه شبیه گیاه مرزن جوش است و به شخص مبتلا به اسهال می خورانند. اولیله: چای کوهی هم به آن می گویند. دم کرده آن را برای رفع دردهای شکم و کمر استفاده می کنند. اووشون جیره یا ژیره: نوعی آویشن معطر گرم است که خاصیت بادبری دارد آن را به صورت دم کرده میل می کنند و یا کوبیده برگ های آن را روی غذا به خصوص تخم مرغ آب پز می ریزند. ونک در لغت 1- لغت نامه دهخدا: ونک Vanak: جانوری است بی دم، کبود رنگ شبیه به گربه و به عربی وبر گویند. (برهان). جانوری است شبیه و مانند گربه بی دم که به عربی وبر گویند (انجمن آرای ناصری) ونک: دهی است از دهستان چناورد بخش آخوره شهرستان فریدن سکنه آن 225 تن است (از فرهنگ جغرافیایی ایران، جلد 10) ونک: دهی است جزو بخش شمیران شهرستان تهران در 8 هزار گزی شمال باختری تهران قرار گرفته و سردسیر است. تعداد 806 تن سکنه دارد. آب آن از 6 رشته قنات و در بهار از رودخانه اوین درکه حق آب دارد و محصول آن غلات، اسپرس، مختصر بن شن، توت، گردو، انار و انواع میوه جات است. توت ونک به خوبی معروف است. سابقاً در تابستان در حدود 100 خانوار از تهران به این ده آمده و ساکن می شدند، اما اکنون ابنیه و عمارات بسیار در آنجا ساخته شده است و سکنای دایم در آن می کنند (از فرهنگ جغرافیایی ایران، جلد 10) ونک: قصبه بخش سمیرم بالا از شهرستان شهرضای اصفهان، سکنه آن 3000 تن است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران، جلد 10) 2- فرهنگ معین: ونک: ده، بخش شمیران شهرستان تهران استان مرکز. در 4 کیلومتری باختر تجریش و 8 کیلومتری شمال باختر تهران. دامنه و سردسیر است و 806 تن سکنه دارد. راه شوسه و آسفالته به تهران دارد. ونک: قصبه ای از بخش سمیرم بالا]ی[ شهرستان شهرضا در 46 کیلومتری شمال باختر سمیرم، کوهستانی سردسیر، 3000 تن سکنه دارد. آب از رود ونک، محصولش غلات و حبوبات است. شغل اهالی کشاورزی، گله داری و صنایع دستی محلی قالیچه و گلیم بافی است. 3- فرهنگ فارسی عمید: ونک: (به فتح واو و نون) نگا، وبر. وبر: ع (به فتح واو و سکون با) جانوری است کوچکتر از گربه، دارای موهای دراز و دم کوتاه و گوش های کوچک، در فارسی ونک هم گفته شده، یکی از روزهای سرمای پیرزن را هم می گویند. 4- ونک در فارسی ناصری: در فارسنامه در فهرست اسامی نواحی بلوکات فارس آمده است: بلوکات سرحد شش ناحیه از سردسیرات فارس در میانه شمال و مغرب شیراز افتاده است. درازای آن از قریه کیفته تا گندمان 21 فرسخ و پهنای آن از اسفدران تا قریه میمند فلارد 14 فرسخ است. از قدیم تاکنون همیشه حکومت و ضابطی این بلوک با خوانین قشقایی بوده و تاکنون در تصرف داراب خان ایل بیگی قشقایی باقی است و این شش ناحیه از این قرار است:

 1- ناحیه پادنا قصبه آن خور است. 2- ناحیه حنا قصبه آن را نیز حنا گویند. 3- ناحیه سمیرم قصبه آن را نیز سمیرم گویند. 4- ناحیه فلارد قصبه آن را نیز فلارد گویند. 5- ناحیه وردشت قصبه آن گرم آباد است. 6- ناحیه ونک قصبه آن را نیز ونک گویند.